De 12 jongste Nobelprijswinnaars in de geschiedenis

*Beschouwing van de beste volgens de redactie. Over de selectiecriteria. Dit materiaal is subjectief, het is geen reclame en dient niet als leidraad voor aankoop. Specialistisch advies is noodzakelijk vóór de aankoop.

De Nobelprijs is een van de meest prestigieuze internationale onderscheidingen en wordt elk jaar toegekend aan degenen die bijzondere prestaties hebben geleverd op het gebied van natuurkunde, scheikunde, geneeskunde of literatuur, of die hebben bijgedragen aan de wereldvrede. De prijs werd ingesteld door de Zweedse chemicus en rijke zakenman Alfred Nobel, die na zijn dood al zijn bezittingen schonk aan de stichting die hij zelf had opgericht. De eerste prijsuitreiking vond plaats in 1901, en sindsdien zijn in totaal meer dan 900 Nobelprijswinnaars geselecteerd. Elke winnaar ontvangt een diploma, een gouden medaille en een grote som geld… Aan het begin van de 20e eeuw was de prijs 150.000 Zweedse kronen waard; in 2019 was het prijzengeld gestegen tot acht miljoen Zweedse kronen, het equivalent van 1,1 miljoen dollar. Volgens de statistieken is de gemiddelde leeftijd van degenen die de onderscheiding krijgen 55 jaar. Maar er zijn ook vrij jonge Nobelprijswinnaars geweest in de geschiedenis…

De jongste Nobelprijswinnaars in de geschiedenis

Rudyard Kipling

In 1907 ontving Rudyard Kipling, de grootste Engelse schrijver en dichter van de 19e en 20e eeuw, als jongste schrijver in de geschiedenis de Nobelprijs. Toen hij 42 jaar oud was, had hij al vier romans en 16 verhalenbundels geschreven. Kipling publiceerde zijn eerste werken toen hij nog in India was, en reisde later veel door Azië en de VS. Het was tijdens zijn werk in de States dat hij het meeste succes had. Na een ontmoeting met de Amerikaanse kinderboekenschrijfster Mary Elizabeth Mapes Dodge kreeg Kipling het idee voor een verhaal dat zich afspeelt in een Indiase jungle. Het resultaat was de beroemde verhalencyclus The Jungle Book, die tijdens zijn leven een groot succes was en vervolgens werd verfilmd. De schrijver kreeg de Nobelprijs voor zijn levendige verbeelding, uitstekende verteltalent en rijpe ideeën. Daarnaast heeft het werk van Kipling een aantal andere onderscheidingen gekregen, waaronder een Gold Medal van de Royal Society of Literature.

Konstantin Novoselov

Konstantin Novosyolov, een natuurkundige uit Nizhny Tagil in de regio Sverdlovsk. Hij is opgeleid als ingenieur nano-elektronica, deed onderzoek aan de Nederlands Academie van Wetenschappen, verbleef enige tijd in Nederland en verhuisde vervolgens naar het Verenigd Koninkrijk, waar hij postdoctoraal onderzoeker werd aan de Universiteit van Manchester. Novoselovs belangrijkste bijdrage aan de wetenschap was zijn onderzoek en experimenteel werk aan grafeen, dat hij samen met zijn landgenoot Andrew Geim uitvoerde. Hij kreeg de Nobelprijs voor natuurkunde in 2010 op 36-jarige leeftijd. Aangezien grafeen een uiterst dun, maar sterk koolstofmateriaal is en een aantal andere waardevolle eigenschappen heeft, opent het brede perspectieven op het gebied van nano-elektronica en geneeskunde. Het kan ook worden gebruikt om innovatieve waterzuiveringssystemen te creëren. Een jaar na ontvangst van de prijs werd Konstantin Novoselov Fellow van de Royal Society of London. De Russisch-Britse natuurkundige heeft tot nu toe ongeveer tweehonderd gepubliceerde wetenschappelijke artikelen geschreven.

Frederic Joliot-Curie

Jean-Frédéric Joliot is geboren en getogen in de Franse hoofdstad, waar hij studeerde aan de Ecole Supérieure de Physique et de Chimie Appliquée. Tijdens zijn studie voor een ingenieursdiploma besloot hij zich toch te concentreren op fundamenteel onderzoek. Frédéric werkte eerst als assistent van Marie Curie in het Radium Instituut van de Universiteit van Parijs en werd later onderzoeker aan het instituut. Hij deed onderzoek in samenwerking met Irène Curie, de dochter van Marie Curie. Zij werd later zijn vrouw en samen zetten zij hun onderzoek naar de radioactieve eigenschappen van chemicaliën voort. Na de ontdekking dat het mogelijk was kunstmatige radioactiviteit te creëren door elementen te synthetiseren, kreeg het echtpaar in 1930 de Nobelprijs voor scheikunde. Op dat moment was Frédéric Joliot-Curie (hij nam, net als zijn vrouw, een dubbele achternaam aan) 35 jaar oud. Hij sloot zich aan bij het Franse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en hielp door de strijders te voorzien van communicatieapparatuur en explosieven. Na de bevrijding van Parijs werd Frédéric Joliot-Curie directeur van het Centre National de la Recherche Scientifique.

Mairead Corrigan

De Ierse activiste Máiread Corrigan staat bekend om haar strijd voor vrede en rechtvaardigheid met geweldloze middelen. Ze kreeg als kind katholiek onderwijs en werkte vanaf haar tienerjaren als secretaresse, terwijl ze tegelijkertijd vrijwilligerswerk deed voor liefdadigheidsorganisaties. Corrigans levenshouding werd het meest beïnvloed door de dood van haar drie neven die werden gedood tijdens een schietpartij op straat tussen Britse soldaten en een schutter van het Ierse Republikeinse Leger. Kort daarna organiseerde de activiste samen met haar vriendin Betty Williams een protestmars in Belfast tegen het geweld in Noord-Ierland. Zowel protestanten als katholieken namen deel aan de demonstratie… De volgende fase van haar vredestichtende activiteiten was de oprichting van de Peaceful People’s Community, die later hielp het etnisch-politieke conflict in Noord-Ierland op te lossen. Hiervoor kreeg de 32-jarige Mairead Corrigan in 1976 de Nobelprijs voor de Vrede, samen met de andere oprichters van haar gemeenschap. Tijdens haar latere carrière reisde ze naar meer dan 25 landen en sprak met prominente politieke en religieuze leiders.

Rudolf Messbauer

De Duitse experimentele natuurkundige Rudolf Ludwig Messbauer werd opgeleid aan de Technische Universiteit van München. Hij was docent aan het Planck Instituut, en na zijn verhuizing naar de VS was hij hoogleraar aan het California Institute of Technology. Daar deed hij, in samenwerking met de Amerikaanse wetenschapper Robert Hofstadter, onderzoek naar kernfysica en gammastralenspectroscopie. Hij ontdekte het fluorescentie-effect van nucleaire gamma-resonantie zonder kernterugslag, later het “Messbauer-effect” genoemd. Hij ontving twee prestigieuze prijzen voor zijn werk en kreeg in 1961 de Nobelprijs voor natuurkunde nadat zijn ontdekking experimenteel was geverifieerd. Messbauer was toen 32 jaar oud. Zijn onderzoek werd de basis voor een aantal zeer gevoelige meetmethoden die worden gebruikt in de geologie, archeologie, geneeskunde, metallurgie en vele andere gebieden van wetenschap en technologie. Vanaf de jaren zeventig was Rudolf Messbauer betrokken bij onderzoek naar neutrino’s van de zon en later werd hij hoofd van het Franse Instituut Laue-Langevin. De wetenschapper, nu honorair hoogleraar aan dertien universiteiten, heeft zijn onderwijs en onderzoek voortgezet.

Frederick Bunting

De Canadese arts en fysioloog Frederick Banting is de jongste winnaar ooit van de Nobelprijs voor geneeskunde: hij kreeg hem op 32-jarige leeftijd voor de ontdekking van insuline. Vreemd genoeg heeft deze cruciale wetenschappelijke doorbraak wellicht niet plaatsgevonden, aangezien Bunting oorspronkelijk van plan was een theologische opleiding te volgen. Maar aan de universiteit van Toronto veranderde hij op tijd van gedachten om een carrière in de geneeskunde na te streven. Werkte enige tijd als praktiserend chirurg voordat hij zich toelegde op laboratoriumonderzoek, toen hij geïnteresseerd raakte in het vinden van een geneesmiddel voor diabetes. Hij en zijn assistent Charles Best slaagden er uiteindelijk in het hormoon insuline uit de alvleesklier van honden te isoleren. Deze ontdekking was de eerste stap naar massaproductie van synthetische insuline, die het leven van miljoenen diabetici heeft gered. Opmerkelijk is dat Bunting niet bereid was zijn werk commercieel te exploiteren en het octrooi voor slechts één dollar verkocht aan de Universiteit van Toronto. Naast zijn Nobelprijs kreeg hij een Orde van het Britse Rijk en zijn verjaardag op 14 november is Wereld Diabetes Dag geworden.

Li Zhengdao

De in China geboren Amerikaanse natuurkundige werd in zijn vaderland opgeleid aan de National Southwestern United University, studeerde vervolgens aan de Universiteit van Chicago en promoveerde onder leiding van de beroemde Italiaanse natuurkundige Enrico Fermi, de auteur van de eerste kernreactor ter wereld. Later verhuisde Zhengdao naar Columbia University, waar hij assistent-professor was. En op 29-jarige leeftijd werd hij de jongste professor in de geschiedenis van de universiteit. Twee jaar later (in 1957) ontving hij de Nobelprijs voor natuurkunde voor zijn verdiensten in de studie van de pariteitswetten, die nieuwe perspectieven openden in de wetenschap van de elementaire deeltjes. Volgens sommige natuurkundigen was Zhengdao een stap dichter bij het creëren van een verenigde natuurkundig-wiskundige theorie, de zogenaamde “theorie van alles”.

Carl Anderson

Carl Anderson, een natuurkundige en experimentalist uit de VS, behaalde zijn bachelor en vervolgens zijn doctoraat aan het California Institute of Technology. Onder leiding van de eminente natuurkundige Robert Andrews Milliken begon hij kosmische straling te onderzoeken… In de loop van zijn werk ontdekte Anderson sporen van een deeltje met een massa gelijk aan die van het elektron, maar met een positieve in plaats van een negatieve elektrische lading. Hij slaagde erin zijn ontdekking experimenteel te bewijzen toen hij elektron-positronparen produceerde door gammastralen te bestralen. In 1936, toen Karl Anderson 31 was, kreeg hij samen met zijn collega Victor Hesse de Nobelprijs voor natuurkunde. In hetzelfde jaar deed hij een andere belangrijke ontdekking: hij ontdekte het bestaan van een onstabiel subatomair deeltje, het muon genaamd.

Paul Dirac

De Engelse wetenschapper Paul Dirac werd vooral bekend door zijn werk over kwantumgravitatie en elektrodynamica. Hij begon zijn wetenschappelijke loopbaan aan de Universiteit van Bristol, waar hij elektrotechniek en toegepaste wiskunde studeerde. Dirac vervolgens ingeschreven als een postdoctorale student aan de Universiteit van Cambridge, en vanaf 1926 werd hij toegelaten tot de wetenschappelijke Raad van St John’s College. Hij was de auteur van de later naar hem genoemde vergelijking. De vergelijking wordt gebruikt om de interactie tussen een elektromagnetisch veld en vrije elektronen en het ontstaan van een elektron-positronpaar te verklaren. Voor zijn werk kreeg Paul Dirac, toen 31, de Nobelprijs voor Natuurkunde.

Werner Heisenberg

De Duitse theoretische natuurkundige Werner Heisenberg was een van de belangrijkste voorlopers van de kwantummechanica. Hij studeerde aan de Universiteit van München en promoveerde op 22-jarige leeftijd in de kwantumtheorie. De ontluikende jongeman werd vervolgens uitgenodigd om aan de universiteit van Göttingen te komen werken, waar hij assistent werd van Max Born. In 1927 werd hij hoogleraar theoretische natuurkunde aan de universiteit van Leipzig, waar hij ook onderzoek deed. Heisenberg speelde een leidende rol in de ontwikkeling van de kwantummechanische theorie, waarvoor hij de Nobelprijs voor natuurkunde kreeg. De jonge wetenschapper was toen 31 jaar oud. Naast de invoering van het onzekerheidsprincipe van Heisenberg leverde hij zijn bijdrage aan de studie van ferromagnetisme, subatomaire deeltjes en vele andere natuurkundige verschijnselen. Na de Tweede Wereldoorlog was hij directeur van het Max Planck Instituut en hoofd van de werkgroep kernfysica in Duitsland.

William Lawrence Bragg

De jonge Australische wetenschapper William Lawrence Bragg kreeg op 25-jarige leeftijd de Nobelprijs voor natuurkunde, samen met zijn vader William Henry Bragg. Van jongs af aan toonde hij een grote belangstelling voor wetenschap, zoals blijkt uit het feit dat Bragg op veertienjarige leeftijd naar de Universiteit van Adelaide kon gaan, waar hij wis- en natuurkunde studeerde. Nadat hij met zijn familie naar Groot-Brittannië was verhuisd, zette hij zijn studie voort en studeerde af aan het Trinity College van de Universiteit van Cambridge. Lawrence Bragg en zijn vader bestudeerden kristallen met een röntgenspectrometer en ontdekten de wet van de röntgendiffractie, waarmee de positie van de atomen in een kristal kan worden bepaald. Hun werk werd erkend met de Nobelprijs in 1915 en vier jaar later werd Bragg benoemd tot hoogleraar natuurkunde aan de Victoriaanse universiteit in Manchester.

Malala Yusufzai

Een Pakistaans meisje werd op 11-jarige leeftijd beroemd toen ze begon te bloggen voor de BBC, met details over het leven in de Taliban-regio Swat. Malala heeft zich ingezet voor kinderrechten en vrouwenonderwijs in Pakistan… Na het offensief van de regeringstroepen en de bevrijding van de provincie van de Taliban in 2009, bleef het. Drie jaar later werd de schoolbus waarin Malala met andere kinderen reisde, aangevallen toen schutters haar in het hoofd schoten en twee andere kinderen verwondden. Nadat ze naar een militair ziekenhuis was gebracht, lag ze enige tijd in coma. Toen haar toestand verbeterde en vervoer mogelijk was, werd Malala naar Birmingham gevlogen… Een Pakistaanse minister kende de jonge activiste bij verstek de Ster van Moed toe, terwijl de Britse journaliste Christine Lamb zich aanbood om haar te helpen bij het schrijven van haar autobiografische boek. De publicatie van de biografie het jaar daarop werd overschaduwd door de aankondiging van de Taliban dat ze de aanval zouden herhalen als ze de kans kregen, maar Malala liet zich niet afschrikken door de bedreigingen en stopte niet met vechten tegen de pesterijen. In 2013 kreeg ze twee prijzen: de Anna Politkovskaja-prijs en de Sacharov-prijs. In 2014 kreeg de zeventienjarige Malala Yousufzai samen met de Indiase activist Kailash Satyarthi de Nobelprijs voor de Vrede en werd daarmee de jongste Nobelprijswinnaar in de geschiedenis.